De berg van de ziel

Ik weet nog goed hoe ik kort na de dood van Wim, mijn man, voelde dat ik mijn verdriet niet ineens zou kunnen toelaten. Daarvoor was het te groot. Ik zat op onze camping in Istrië bij de zee en had het gevoel dat ik erin zou verdrinken als ik me eraan zou overgeven. Ergens besefte ik me dat ik het zou moeten doseren, ik had twee opgroeiende kinderen en alleen al voor hen wilde ik staande blijven. En uiteindelijk is het ook zo gegaan. Niet zo helder en bewust als ik het me op dat moment realiseerde, zo gaat het in het echte leven niet, maar ik heb gezorgd dat ons leven door zou gaan.

Overleven. Niet alleen maar negatief, ik heb het ervaren als een enorme kracht, die zorgt dat je doorgaat en doet wat nodig is om een nieuw leven te bouwen en weer een balans te vinden in jezelf en met elkaar.

Het verdriet reisde met me mee in de onderstroom. Soms wat meer, in andere perioden was er minder ruimte. Ook dat gaat bijna als vanzelf, althans zo heb ik het ervaren. Er zijn momenten geweest dat ik dacht dat het wel klaar was, maar dat bleek nooit het geval. En inmiddels, bijna drie jaar later, denk ik dat het  misschien wel nooit klaar is. Dat het altijd met me meegaat dat verdriet. Dat de heimwee deel is van wie ik ben.

Nu, na een periode van hard werken diende het zich weer aan als een stil verlangen naar tijd en ruimte voor mezelf. Ik weet dan dat het over rouwen gaat, zonder dat ik daar op zo'n moment goed raad mee weet. Want hoe doe je dat dan? Het gaat eerder over ruimte maken en toelaten, dan over iets doen. In het NRC las ik een interview met Ada de Jong die samen met Christa Anbeek een boek heeft geschreven over kwetsbaar leven. Ik heb het meteen gekocht.

Het is - zoals zij het zelf zo mooi noemen - een persoonlijk essay. Ada verloor in één klap haar hele gezin bij een ongeluk in de bergen, Christa had al eerder haar ouders, haar broer en later haar man verloren. Ze gebruiken een aantal 'oervragen' uit de christelijke dogmatiek als structuur. Zo vormen overwegingen, gedachten en geschriften uit het humanisme, christendom en boeddhisme een bedding voor hun persoonlijk zoektocht. Een verhaal dat mij raakt in mijn ervaring over de zoektocht die volgde op de dood van Wim. Een innerlijk proces om me te verhouden tot mezelf in een leven waar hij geen deel meer van is. Niet in het hier en nu. In gedachten en herinneringen is hij er altijd nog, hoewel de ruimte die dat inneemt minder wordt en daar ben ik zowel blij als verdrietig om.

Ada zegt in het boek dat ze met haar gezin ook zichzelf begraven heeft. De Ada die ze was voordat zij stierven die bestaat niet meer. Zo herinner ik me dat ik in het eerste halfjaar na Wim's dood steeds wakker werd met de gedachte 'wie ben ik?'. Niet dat ik daar overdag veel mee bezig was, een groot deel van mij was ik nog wel; Cornalien, moeder van Daan & Jeroen, (schoon)dochter, zus, vriendin. Ik vond houvast in mijn werk en bedding in de mensen om me heen. Maar ook van mij is een stuk verloren gegaan. Dat veilige, geborgene van deel uitmaken van ons complete gezin, mijn man die onvoorwaardelijk van me hield, bij wie ik thuiskwam en thuis was. Precies dat stuk. Laatst had ik met een stel collega's een gesprek over de meest ingrijpende verandering in je leven. Eén van hen noemde zijn echtscheiding. Ook hij was daarin dit stuk van zichzelf kwijtgeraakt. "Het zou daarna nooit meer zijn zoals het was", zei hij. Het raakte me, omdat ik meteen wist waar hij op doelde.

Ik kan het iedereen die met verlies te maken heeft aanraden, dit boek. Lang heb ik geen heel boek kunnen lezen, daar had ik de focus nog niet voor. Nu wel. Het heeft me goed gedaan. Juist door de ervaringen afgewisseld met stukjes theorie was er steeds iets dat raakte aan mijn eigen proces, aan dat wat meekomt in de onderstroom. Geen hulp, antwoorden of oplossingen, maar een stille zelfreflectie van twee heel verschillende vrouwen die als geen ander weten hoe kwetsbaar je kunt zijn.

De berg van de ziel. Persoonlijk essay over kwetsbaar leven. (2013)
Christa Anbeek & Ada de Jong